Rijen voor de supermarkt, ongemakkelijke passages bij het wandelen in het park, kinderen thuis, ouders thuis, alle uitjes gecanceld. Het effect van de Coronacrisis op ons en ons dagelijks leven is ongekend. Dit hebben we nog nooit eerder meegemaakt. De onzekerheid is enorm, over waar we precies mee te maken hebben, wat er aan gedaan moet worden en hoe lang het nog gaat duren. We houden ons vast aan de informatie die we via de media krijgen, en aan de hoop dat de deskundigen en de overheid weten waar ze mee bezig zijn. De ‘intelligente lock down’ klinkt oké en inmiddels snapt iedereen de logica en noodzaak van de ‘social distancing’ strategie. Tegelijkertijd beginnen mensen te beseffen dat die anderhalve meter zo’n verschijnsel is dat in de maatschappij wel eens het nieuwe normaal zou kunnen gaan worden.

Waar gaat het naartoe? We weten het gewoon niet. De sociale wetenschappen leren ons dat zo’n periode als nu een transitietijd is. Een overgangstijd, een ‘in between’ periode waarbij het oude vertrouwde losgelaten moet worden en het nieuwe nog moet ontstaan. Dat is voor ons mensen in principe altijd angstig en dus stressvol. Zeker bij zo’n crisis als deze, met een virus als onzichtbare vijand. Dat vergroot het gevoel van onveiligheid en onzekerheid. Dit heeft op ons allemaal effect, en we reageren er allemaal op onze eigen manier op. Het kan zinvol zijn daar iets meer bewust van te zijn, voor jezelf en voor de mensen om je heen.

Er treden in deze crisistijd processen op in ons brein die vergelijkbaar zijn met reacties op rouw. Dat is binnen de psychologie uitgebreid onderzocht. Je krijgt slecht nieuws, of je verliest iets. Er wordt je iets aangedaan en je kan er niet meteen iets aan doen. Met deze onzekere en onprettige realiteit moet gedeald worden, en dat kan allerlei reacties oproepen. Vaak begint het met ontkenning. Ik moet toegeven dat ikzelf best lang in een staat van ontkenning heb gezeten. ‘Zo erg is dit toch allemaal ook weer niet? China, tja. Italië, tja.. dat zal bij ons toch allemaal wel meevallen?’ Dat was mijn reactie in eerste instantie. Mijn brein kon de omvang van de crisis en de consequenties die het voor mijn leven en werk zou hebben blijkbaar niet meteen aan. Ik ging echt niet op voorhand al toegeven dat ik binnenkort mijn werk als trainer niet meer zou kunnen uitoefenen en dat mijn optreden met de band niet door zou gaan. No way. Dus was het er nog even niet. Bizar, denk ik nu. Hoe kan je al die feiten over wat er in andere landen gebeurt nou negeren? Nou, dat kon ik dus prima. Ik ben me nu bewuster van mijn reacties op de nieuwe situatie, en zie bij mezelf nog van alles voorbij komen. Van boosheid, tot verdriet, tot sterk willen relativeren, tot uitrekenen dat als het eind april weer normaal is dat dan de schade voor mijn werk nog te doen is, tot alles rationaliseren en de voordelen van zo’n crisis willen benadrukken. De theorie vermeldt dat dergelijke reacties in feite allemaal stressreacties zijn. En eigenlijk allemaal emotionele responsen op de nieuwe, ongewenste situatie. Dat gebeurt vanzelf en we hebben het nodig om de vervelende realiteit op de één of andere manier te verwerken.

Misschien kunnen we elkaar daar bij helpen? Bij het doormaken van die psychologische processen die optreden in een periode als deze, en daar wat bewuster mee om te gaan. Rutte zei het heel mooi: ‘Let een beetje op elkaar’. En dat gebeurt: er ontstaan honderden hartverwarmende initiatieven in de samenleving, variërend van solidariteit betuigen met de mensen in zorg tot boodschappen doen voor de buren. Maar misschien is het ook wel goed om elkaar op het psychische vlak een beetje in de gaten te houden. En compassie te hebben met je eigen stressreacties en die van anderen.

Want afhankelijk van onze psychische bagage krijgen we allemaal onze eigen vervormingen door stress. Je merkt het als reacties op alledaagse dingen ineens onverwacht heftig zijn. Vloeken tegen de televisie. Als iemand doordraaft in een discussie en niet meer kan stoppen. Als beschuldigingen steeds onredelijker worden. Als iemand blijft klagen dat ie overal alleen voor staat. Als iemand maar blijft ongevraagd adviezen geven. Als iemand zich terugtrekt en somber blijft. Als iemand maar blijft kritiek uiten, of nergens meer aan mee wil doen… Allemaal alarmsignalen dat iemand misschien zonder het door te hebben niet goed kan dealen met de ontstane situatie. Let daar een beetje op en help elkaar.

Manu Busschots, oprichter van Stichting Klimaatgesprekken, trekt bij het omgaan met de Coronacrisis een parallel met de klimaatcrisis. Hij geeft 7 praktische tips om het ongemak en de stress over de situatie hanteerbaarder te maken.

1. Beperk negatieve prikkels; doseer het nieuws over de crisis.
2. Oefen in dankbaarheid voor wat er gewoon wel is. Geniet van je vrienden en dierbaren, heb lol, geniet van het weer.
3. Balen moet, strijden is zinloos; accepteer wat je kan, baal van wat je niet kan. Maar verspil geen energie aan wat buiten je macht ligt
4. Zorg voor dekentjes en ventieltjes; weet waarmee je jezelf kan verwennen en verwarmen en doe dat ook. Gun jezelf Netflix met chocola. En weet ook waarmee je stoom kunt afblazen, zoals even een rondje hardlopen, muziek maken of keihard muziek luisteren.
5. Train your monkey brain, ofwel kalmeer het gevaarsysteem in je brein. Laat je niet meeslepen door gedachten
6. Doe dingen die je wél kan doen, zoals tuinieren, de zolder opruimen. Dat vermindert het gevoel van onmacht
7. Oefen in compassie, voor jezelf en voor anderen. Oefen in troostende woorden en troostende acties.

En dan? Op een gegeven moment komt er een punt dat je de nieuwe situatie leert accepteren. Dat je nieuwe kansen ziet en de nieuwe realiteit leert omarmen. Dat je nieuwe krachten in jezelf ontdekt en jezelf als het ware opnieuw leert uitvinden. In deze situatie kan dat betekenen dat je nieuwe initiatieven ontwikkelt, bijvoorbeeld op het gebied van online werken, of juist dat je leert dat eindelijk eens een tijd niets doen eigenlijk heel helend voor je is.

Let dus op elkaar, en let ook op jezelf. Heb compassie voor de ander en vooral ook voor jezelf. En sta open voor de nieuwe inzichten die je over jezelf opdoet en de nieuwe krachten en kwaliteiten die misschien nu ineens naar buiten komen. Vind jezelf opnieuw uit, maar wees niet te streng.